Pomimo, że w nazwie występują ściany, to z całą odpowiedzialnością ściany piwniczne i fundamentowe umieściłem w rozdziale o fundamentach. Dlaczego? Otóż ściany te znajdują się w przeważającej części w podziemnej części budynku, niewiele wystając ponad poziom terenu. Stanowią element łączący fundamenty (ławy lub płyty fundamentowe) z ścianami kondygnacji nadziemnych.
Ściany fundamentowe i piwniczne powinny mieć konstrukcję dostosowaną do konstrukcji ścian kondygnacji nadziemnych. Czyli jeżeli ściany parteru i pieter są trójwarstwowe (dwuwarstwowe), to również ściany fundamentowe powinny również być trójwarstwowe (dwuwarstwowe). Specjalnego podejścia wymagają ściany murowane jednowarstwowe, drewniane i szkieletowe kondygnacji nadziemnych - tutaj lepiej zastosować rozwiązanie dwuwarstwowe z warstwą ocieplenia lub system z użyciem elementów typu termoblok.
Ściany fundamentowe
Ściany fundamentowe występują w budynkach niepodpiwniczonych. Stykają się z gruntem zarówno od zewnątrz jak i od wewnątrz budynku. Opierają się na ławach fundamentowych (lub płycie), a na ich zwieńczeniu opierają się ściany kondygnacji nadziemnych.
Ściany wykonywane są najczęściej z:
- betonu monolitycznego wylewanego na miejscu w szalunku
- bloczków i pustaków betonowych murowanych na zaprawie cementowej
- betonowych pustaków szalunkowych zalewanych następnie betonem (tzw. szalunek tracony)
- kamienia naturalnego murowanego na zaprawie cementowej
- cegły pełnej również na zaprawie cementowej
Najlepiej sprawdzą się ściany wykonane z betonu, materiału trwałego, o dużej wytrzymałości, względnie odpornego na działanie wilgoci, wody oraz agresywnych substancji zawartych w podłożu. Obecnie praktycznie nie wykonuje się już fundamentów z cegły pełnej - cena jest zbyt wysoka, a czas wykonania długi. Kamień można wykorzystać na terenach gdzie powszechnie występuje i jest tani.
Niezależenie od zastosowanego materiału, elementy murowane należy wykonać na zaprawie cementowej. Zaprawa cementowo-wapienna nie powinna być wykorzystywana przy budowie fundamentów.
Na budowie możemy spotkać wiele kombinacji ścian fundamentowych. Warianty wynikają z różnych warunków gruntowych, rodzajów ścian czy podłogi na gruncie.
.
Szczegółowe informacje wraz z rysunkami dostępne są tutaj.
Ściany piwniczne
Ściany piwniczne jak sama nazwa wskazuje tworzą przegrodę między gruntem a podziemną kondygnacją budynku (piwnicą). Oprócz sił ściskających pochodzących z wyższych pięter muszą przenieść dodatkowo napór gruntu i ewentualnie wody gruntowej.
Do budowy ścian piwnicznych można wykorzystać takie same materiały jak dla ścian fundamentowych (chociaż zamiast pustaków betonowych lepiej zastosować bloczki pełne). Przy odpowiedniej hydroizolacji dopuszczalne jest użycie specjalnych fundamentowych elementów z keramzytobetonu, silikatów lub ceramiki. Z uwagi jednak na dodatkowe parcie gruntu, ściany murowane powinny być grubsze lub mieć zbrojone spoiny poziome. Natomiast konstrukcje monolityczne (wylewane na mokro) należy wzmocnić stalą zbrojeniową zgodnie z projektem.
Słupy
Na stopach fundamentowych nie wykonuje się ścian lecz słupy. Najczęściej żelbetowe, gdy stanowią elementy konstrukcji nośnej (słupy, ramy, belki). Mogą też być wykonane z betonu niezbrojonego, bloczków betonowych lub cegły pełnej jeżeli tworzą podpory dla kominów, kominków lub schodów.
* * *
Materiały ścienne
Obecnie do budowy ścian fundamentowych i piwnicznych stosuje się zwykle beton w postaci monolitycznej, murowanej z bloczków lub pustaków, a także jako pustaki szalunkowe zalane mieszanką betonową.
Najtaniej można wybudować ściany monolityczne, jednak będzie wymagało doświadczonej ekipy, szalunków oraz sporo czasu. Najszybciej i najprościej wykonamy ścianę z pustaków szalunkowych, jednak koszt będzie największy. Mur z bloczków lub pustaków betonowych to rozwiązanie pośrednie zarówno jeśli chodzi o koszty, czas jak i łatwość wykonania.
Hydroizolacja
Wszystkie materiały ścienne stykające się z gruntem należy zabezpieczyć przed wilgocią i wodą gruntową. Nawet beton nie jest odporny na ich działanie. Do ochrony ścian przed tymi czynnikami stosujemy hydroizolację - czyli izolację przeciwwilgociową lub przeciwwodną. Występuje wiele typów i systemów hydroizolacji. Szerzej zostały opisane tutaj - link.
Budowę ścian ZAWSZE zaczynamy od ułożenia na fundamentach izolacji poziomej (z papy lub specjalnej folii), która zapobiega podciąganiu kapilarnemu wody do ściany z głębszych warstw podłoża. Na zwieńczeniu omawianych ścian zaleca się ułożenie ponownie izolacji poziomej.
Ściany od zewnątrz zabezpiecza się również izolacją pionową, która zapobiega zawilgoceniu. W przypadku ścian fundamentowych nie jest konieczne stosowanie izolacji pionowej od wewnątrz budynku. Jedynie wysoki poziom wód gruntowych lub ich duża agresywność chemiczna uzasadnia izolowanie ścian fundamentowych od wewnątrz. Z kolei od wysokości wód gruntowych, ich ciśnieniu oraz układowi warstw podłoża zależy rodzaj izolacji pionowej. Jeżeli na wysokości fundamentów nie występuje zwierciadło wody to wystarczy najprostsza izolacja przeciwwilogciowa (lekka). Jeśli jednak ściany mogą być narażone na czasowe oddziaływanie wód podziemnych, wtedy stosuje się izolacje typu średniego. Izolacje ciężkie (grubowarstwowe) są konieczne gdy wody gruntowe występują płytko pod poziomem terenu.
Zabezpieczenie izolacji pionowej przed uszkodzeniami (w trakcie zasypywania wykopów lub ze strony korzeni) wykonuje się z folii kubełkowej, mat z folii kubełkowej łączonej z geowłókniną (dzięki czemu lepiej odprowadza wodę do drenażu), obrzutki tynkarskiej z tynku cementowego lub tzw. warstwy dociskającej z cegły pełnej a najlepiej klinkierowej (dobre rozwiązanie dla izolacji ciężkiej i ścian trójwarstwowych). W sprzyjających warunkach (głęboko zalegające wody gruntowe, grunt piaszczysty, brak drenażu) wystarczającym zabezpieczeniem będzie warstwa termoizolacji ze styropianu EPS lub polistyrenu ekstrudowanego XPS.
Budowę ścian ZAWSZE zaczynamy od ułożenia na fundamentach izolacji poziomej (z papy lub specjalnej folii), która zapobiega podciąganiu kapilarnemu wody do ściany z głębszych warstw podłoża. Na zwieńczeniu omawianych ścian zaleca się ułożenie ponownie izolacji poziomej.
Ściany od zewnątrz zabezpiecza się również izolacją pionową, która zapobiega zawilgoceniu. W przypadku ścian fundamentowych nie jest konieczne stosowanie izolacji pionowej od wewnątrz budynku. Jedynie wysoki poziom wód gruntowych lub ich duża agresywność chemiczna uzasadnia izolowanie ścian fundamentowych od wewnątrz. Z kolei od wysokości wód gruntowych, ich ciśnieniu oraz układowi warstw podłoża zależy rodzaj izolacji pionowej. Jeżeli na wysokości fundamentów nie występuje zwierciadło wody to wystarczy najprostsza izolacja przeciwwilogciowa (lekka). Jeśli jednak ściany mogą być narażone na czasowe oddziaływanie wód podziemnych, wtedy stosuje się izolacje typu średniego. Izolacje ciężkie (grubowarstwowe) są konieczne gdy wody gruntowe występują płytko pod poziomem terenu.
Zabezpieczenie izolacji pionowej przed uszkodzeniami (w trakcie zasypywania wykopów lub ze strony korzeni) wykonuje się z folii kubełkowej, mat z folii kubełkowej łączonej z geowłókniną (dzięki czemu lepiej odprowadza wodę do drenażu), obrzutki tynkarskiej z tynku cementowego lub tzw. warstwy dociskającej z cegły pełnej a najlepiej klinkierowej (dobre rozwiązanie dla izolacji ciężkiej i ścian trójwarstwowych). W sprzyjających warunkach (głęboko zalegające wody gruntowe, grunt piaszczysty, brak drenażu) wystarczającym zabezpieczeniem będzie warstwa termoizolacji ze styropianu EPS lub polistyrenu ekstrudowanego XPS.
Izolacja termiczna
Ściany fundamentowe i piwniczne w domach jednorodzinnych wymagają również izolacji termicznej, aby nie dochodziło do tworzenia mostków termicznych na styku ze ścianą parteru. Izolację termiczną najlepiej wykonać z polistyrenu ekstrudowanego XPS. Doskonale sprawdzi się nawet w trudnych warunkach gruntowo-wodnych. Jeżeli na termoizolację nie działa stale woda gruntowa, to można zastosować polistyren spieniony EPS 038 (styropian dach-podłoga). Osobiście nie polecam używania wełny mineralnej - specjalne odmiany nadają się jako zamiennik dla styropianu fundamentowego jednak ich cena jest o wiele wyższa, a nie wykazują żadnych dodatkowych zalet (więc po co przepłacać). Jedynie w budynkach nieogrzewanych (wolnostojące garaże i budynki gospodarcze) izolacja termiczna nie jest wymagana.